Economisch belang van biodiversiteitsverlies
Hij is van mening dat we de zesde grote uitsterving meemaken – de vijfde is 76 miljoen jaar geleden en kostte 76% van alle soorten het leven1. Bioloog Paul Ehrlich waarschuwt dat het tijdsbestek waarin we effectief actie kunnen ondernemen maar enkele tientallen jaren lang is2.
Wanneer je berichten leest over uitgestorven of met uitsterving bedreigde dieren, dan gaan die berichten meestal over het uitsterven van soorten, zoals de Kersteiland vleermuis die in 2009 is uitgestorven3. Het gaat dan om enkele honderden van miljoenen soorten over een periode van 1.500 jaar. Paul Ehrlich en zijn co-onderzoekers maken in hun onderzoek echter onderscheid naar het afnemen van populaties – de spreiding van een soort over de aarde -, en het afnemen van het aantal dieren binnen een populatie. Het aantal populaties neemt in hoog tempo af, en dit is een voorbode van de totale uitsterving van een soort.2
Het probleem met het verdwijnen van hele populaties van een soort, is dat ecosystemen worden aangetast, en ons, mensen, geen of minder ecosysteemdiensten meer kunnen bieden, of ecosysteemdiensten van een mindere kwaliteit. Ecosysteemdiensten kun je indelen in productiediensten, regulerende diensten, culturele diensten en ondersteunende diensten. Voedsel en grondstoffen die we winnen uit de natuur zijn voorbeelden van productiediensten. Recreatiemogelijkheden in de natuur, en het positieve effect van natuur op onze gezondheid zijn voorbeelden van culturele diensten. Regulerende en ondersteunende diensten zijn bijvoorbeeld de waterkringloop, het opnemen en omzetten van CO2 door bomen en bestuiving door bijen.4
Aangetaste ecosystemen komen vaak in een neerwaartse spiraal terecht. Het teruglopen van de fauna kan ook leiden tot teruglopen van de diversiteit in planten. Verdwijning van verwilderde akkerranden en slootjes door de intensivering van de landbouw, is een mogelijke oorzaak van een dramatische afname van het aantal insecten. Hier zie je de vicieuze cirkel zich aftekenen, want 80% van alle wilde planten en 60% van alle vogels zijn voor hun voortbestaan van insecten afhankelijk. Maar dat niet alleen, insecten zijn ook van belang als opruimploeg die organisch materiaal afbreekt en voedingsstoffen vrijmaakt.5
Vliegenlarven zijn succesvol gebleken in het reduceren van dierlijke mest en voedselresten. De larven zelf kunnen vervolgens gebruikt worden als diervoeders.6 Interessanter nog was een bericht in april 2017 dat er rupsen gevonden waren die plastic verteerden. Dit is genuanceerd door een team van Duitse onderzoekers, die niet konden reproduceren dat de rupsen polyethyleen omzetten naar ethyleenglycol. Het is onduidelijk wat de rups met de polyethyleen doet. Eén van de Duitse onderzoekers denken dat de stukjes plastic het lichaam van de rups gewoon doorlopen zonder dat er iets mee gebeurt. “Maar ik moet eerlijk toegeven dat ik ook die theorie op dit moment ook niet kan bewijzen. We moeten gewoon meer onderzoek doen voor we precies weten wat er in die rups gebeurt.”7
Dat we nog te weinig weten van diersoorten in het algemeen, en insecten in het bijzonder, is iets dat ik meer tegenkom, met name in combinatie met de betekenis van een soort voor ecosystemen. Het beantwoorden van vragen die hiermee in relatie staan is het werkgebied van biologen. Maar ik hoef niet meer de vraag te stellen wat het economisch belang van biodiversiteit is: ecosysteemdiensten.
Hoe past u dit toe in uw les?
Ik denk dat ecosysteemdiensten zich goed lenen om een vakoverstijgende opdracht van te maken, samen met biologie. U kunt leerlingen bijvoorbeeld laten onderzoeken wat de gevolgen zijn van een teruggang in de bijenstand voor ecosysteemdiensten.
- Bron: The Big Five Mass Extinctions, Viviane Richter, Cosmos Magazine, 6 juli 2015
- Bron: Biological annihilation via the ongoing sixth mass extinction signaled by vertebrate population losses and declines, Paul Ehrlich et al, PNAS.org, 10 juli 2017
- Bron: The International Union for Conservation of Nature (IUCN) data gepubliceerd op Wikipedia’s List of Recently Extinct Animals
- Bron: Ecosysteemdiensten op biodiversiteit.nl
- Bron: Reden tot zorg: dramatische afname aantal insecten, Maarten Keulemans, De Volkskrant, 18 oktober 2017
- Bron: The use of fly larvae for organic waste treatment, Čičková H., Waste Management, januari 2015
- Bron: Rups eet wel plastic – maar verteert het niet, Renée Moezelaar, NEMO Kennislink, 27 september 2017