Tweedehands markt aan banden
We hebben nog nooit een kaartje voor een concert gekocht op de zwarte markt. Ik herinner me dat er op de looproute naar concerten mensen stonden die kaartjes verkochten tegen woekerprijzen. Ik hoopte altijd dat ze ze niet kwijt zouden raken. Dan leerden ze het wel af. Daarom kan ik me de reactie van radio 3FM-dj Michiel Veenstra goed voorstellen, toen een luisteraar hem vertelde dat hij kaartjes had gekocht voor het concert van Beyoncé om ze door te verkopen met winst. Veenstra schijnt gezegd te hebben: “Wat een ontzettende eikel ben je dan.”. Dat las ik in een artikel in het Parool afgelopen maandag.1
Eigenlijk kopen wij altijd kaartjes in de voorverkoop en gaan niet op de gok naar een concertzaal om kaartjes te bemachtigen. Maar als we een stad bezoeken, doen we dat wél – we zijn er immers maar een paar dagen. Toen in Keulen de musical Saturday Night Fever draaide wilde we die graag zien, maar bij de kaartverkoop in de evenementenhal bleek dat het concert uitverkocht was. Dat er geen kaartjes meer waren, was waarschijnlijk van onze gezichten af te lezen, want er kwamen een paar Duitsers naar ons toe die twee kaartjes over hadden, omdat een koppel uit hun vriendengroep niet was op komen dagen. We mochten de kaartjes overnemen tegen de prijs die zij betaald hadden. Dat was erg vriendelijk. Zo zou het moeten gaan.
Ongetwijfeld zijn er mensen die dit gewoon een kwestie van vraag en aanbod vinden. De herverkopers lopen risico en vragen daarom een opslag op de prijs van kaartjes. Maar met mij zijn er ook mensen die het niet rechtvaardig vinden dat iemand “voor een paar stinkende rotcenten de boel op [gaat] lopen bokken” – om met Veenstra te spreken -, met name de mensen die de prijzen op de zwarte markt niet kunnen betalen. Je zou kunnen zeggen dat het systeem hier faalt.2
De Amsterdamse start-up Guts heeft hiervoor iets bedacht: een ticket verkoop systeem dat het onmogelijk maakt om kaarten door te verkopen met winst. Het maakt gebruik van blockchain technologie. De database waar de verkooptransacties in opgeslagen wordt, wordt verspreid, op verschillende computers, opgeslagen. Als de verkoop op één computer wordt gewijzigd in de database, dan staat het nog in de databases op de andere computers. Dat maakt het een stuk moeilijker om er mee te rommelen, ook door de ticketverkoper zelf. Op het moment van schrijven hebben alleen Youp van ’t Hek, Jochem Myjer en Guus Meeuwis de ‘guts’ om met het systeem te werken.
Hoe kunt u dit in de les gebruiken?
U kunt het gebruiken om te illustreren dat ‘de markt’ een systeem is dat door mensen is bedacht om te ruilen. Het marktsysteem is niet waterdicht, we spreken dan van marktfalen. U kunt hierover in gesprek gaan met uw klas:
- Voor u over Guts (of een ander vergelijkbaar initiatief) vertelt: Als kaartjes voor concerten met winst worden doorverkocht op de tweedehands markt, kun je dan spreken van marktfalen?3
- Nadat u over het blockchain ticket verkoop systeem hebt verteld: Dit systeem maakt het onmogelijk om kaartjes door te verkopen met winst. Dit legt de tweedehands markt aan banden. Kun je hierbij spreken van marktfalen?4
- Als blockchain ticket systemen op grote schaal worden ingevoerd, wat betekent dat dan voor vragers en aanbieders op de tweedehands markt? Hulpvraag: wie zijn de vragers en aanbieders op de tweedehands markt?5
Blockchain technologie maakt het mogelijk om de oorsprong van goederen en diensten te volgen. Daarom verwacht ik dat het in de toekomst vaker een rol zal spelen in het verbeteren van de marktwerking.
1 Nooit meer te veel betalen voor Beyoncé, dankzij start-up Guts, Het Parool, 16 april 2018
2 Deze casus raakt aan het sociaal platform van de donut. Guts formuleert het zo: “We are fed up with the excessive profits made on event tickets at the secondary market. We are of the opinion that money is only to be made by those who deserve it, by the people and organisations who put so much effort in serving and entertaining the public. Furthermore, we want fair ticket prices for all fans.”
3 Ik ben geneigd om te zeggen dat de markt hier faalt, omdat ik het onrechtvaardig vind dat een paar mensen winsten opstrijken met de herverkoop van kaartjes, terwijl fans geen kaartjes kunnen kopen. Het is een uitkomst van het systeem, in dit geval de markt, die ongewenst is en daarom faalt het systeem in mijn ogen. Ik ben me ervan bewust dat dit een mening is en ik denk dat we dit inzichtelijk moeten maken voor onze jongeren – de systemen van de oudere generaties zijn geen gegeven – ze zijn voor verbetering vatbaar. Guts laat dit zien.
4 Guts maakt tweedehands verkoop niet onmogelijk, maar legt het aan banden, door er regels aan te verbinden. Verkopen met winst mag niet meer. Hierdoor krijgen vraag en aanbod geen vrij spel meer. Je spreekt daarom niet van marktfalen, omdat ‘de markt’ er niets-aan-kan-doen dat het maken van winst door tweedehands verkoop niet meer mogelijk is. Je zou kunnen zeggen dat de regels falen als die tot ongewenste uitkomsten leiden.
5 De vragers op de tweedehands markt zijn fans die geen kaartje konden kopen via de normale verkooptrajecten en mensen die op het laatste moment besluiten dat ze naar een concert willen. Kopers zijn de mensen die de prijzen op de tweedehands markt kunnen betalen. Aanbieders zijn mensen die de tweedehands kaartverkoop als inkomstenbron hebben. Ze zetten hun arbeid in om, zodra de voorverkoop opent, een serie kaartjes te kopen, en voor het afhandelen van de verkooptransacties. Ze lopen het risico dat ze (een deel van) de kaartjes niet kwijtraken.
Als de kaartjes niet opgekocht worden in de voorverkoop door handelaars, krijgen fans meer kans om een kaartje te kopen – al zullen er bij populaire shows altijd fans teleurgesteld worden. Mensen die in een opwelling besluiten om naar een concert te gaan en daarvoor veel geld neer kunnen leggen kunnen misschien voor alle populaire shows kaartjes kopen – dan kunnen ze ze altijd nog op het laatste moment verkopen via het ticketsysteem – en als je de som van alle ticketprijzen bij elkaar optelt zijn ze waarschijnlijk evenveel geld kwijt. Mochten ze geen tijd hebben voor alle transacties, dan is een personal assistant misschien iets voor hen? Mogelijk een carriere switch voor de aanbieders? Bedrijven die hun klanten willen fêteren of die een pakket willen aanbieden, bijvoorbeeld een concert met een etentje en een overnachting in een hotel, kunnen geen kaartjes in bulk meer kopen, maar daar weet Guts vast wel iets voor te bedenken – in overleg met de artiest.