Jobrotatie bij PostNL
PostNL heeft aan 500 stafmedewerkers gevraagd om bij te springen las ik op NU.nl. NU berichtte hierover naar aanleiding van een artikel in het AD. Er zijn te weinig postbezorgers in de maand september. Een deel is nog op vakantie meldt PostNL, maar in een reactie op het bericht op Belegger.nl las ik dat PostNL Sandd wil overnemen1. Na een overname heeft PostNL teveel postbezorgers. De vraag is of de stafmedewerkers bereid zijn om een dag per week de straat op te gaan in de septembermaand. Een OR-lid dat niet bij naam genoemd wil worden denkt dat veel mensen snappen dat het nodig is. Maar bestuurder Deleij van de FNV vindt dat PostNL het probleem zelf heeft veroorzaakt door de postsortering eind 2017 te automatiseren. Dat gaat nog niet vlekkeloos en het levert postbezorgers meer werk op. Bovendien moeten postbezorgers sindsdien ook kleine pakketjes bezorgen. Daarom organiseert FNV een staking op 20 september. PostNL heeft met de Nederlandse overheid de afspraak dat het vijf dagen per week – van dinsdag tot en met zaterdag – post bezorgt.
Vraag: Is hier voor stafmedewerkers sprake van een gevangenendilemma?
Antwoord: Er is sprake van een gevangenendilemma als beide partijen een dominante strategie hebben en de uitkomst een suboptimaal Nash-evenwicht is.
Iedere stafmedewerker heeft het dilemma om al dan niet in te gaan op de vraag van de directie van PostNL. Daarom zie ik de individuele stafmedewerker als één partij en de andere stafmedewerkers als de andere partij. Als (bijna) iedereen meewerkt – volgens PostNL is de bereidheid onder de stafmedewerkers om mee te doen ‘groot’ -, en één stafmedewerker niet, dan heeft dat waarschijnlijk negatieve gevolgen 2. Op de korte termijn heeft het bijvoorbeeld zijn weerslag op de werksfeer en de medewerker komt als ‘niet loyaal aan het bedrijf’ te boek te staan – dat heeft mogelijk op lange termijn gevolgen, bij promoties of ontslagrondes. Voor de rest van de medewerkers heeft het positieve gevolgen, doordat ze ‘erbij’ horen en niet negatief te boek komen te staan.
Als alle stafmedewerkers besluiten om niet mee te werken dan zijn voor alle medewerkers de gevolgen gelijk. Als PostNL niet in staat is om in september vijf dagen per week post te bezorgen krijgt het mogelijk een boete. Hierdoor neemt de financiële ruimte voor bijvoorbeeld een eindejaarsbonus, kerstpakket en andere extraatjes voor het personeel af. De vraag is of het personeel überhaupt extraatjes krijgt, daarom neem ik aan dat deze uitkomst neutraal is. Misschien is de uitkomst een beetje negatief, omdat bij het personeel het gevoel overheerst dat de vraag niet gesteld had mogen worden. Daardoor neemt de medewerkerstevredenheid af.
Als alle stafmedewerkers besluiten om mee te doen, dan zijn de gevolgen voor alle stafmedewerkers ook gelijk. Dit draagt waarschijnlijk bij aan een gevoel van saamhorigheid en misschien is er een extraatje mogelijk voor de coöperatieve medewerkers. Op korte termijn heeft het positieve gevolgen op de werksfeer, op lange termijn zijn de gevolgen denk ik neutraal.
Zou ‘de rest’ niet meedoen, maar de individuele medewerker wel, dan zou dit de werksfeer op de afdeling ook niet ten goede komen, omdat de medewerker niet solidair is met de anderen. Dit negatieve gevolg kan wel eens niet opwegen tegen het als ‘loyaal’ te boek komen te staan. De uitkomst is dan een beetje negatief.
Ik heb bovenstaande vastgelegd in een spelmatrix:
De pijltjes staan voor negatief (omlaag) en postief (omhoog) en de grootte van het pijltje geeft aan hoe negatief/positief de uitkomst is. ‘Meedoen’ is in mijn uitwerking de dominante strategie, omdat het het beste resultaat oplevert voor de individuele medewerker. Dat is ook het geval voor de rest van de medewerkers, daarom zal de uitkomst van mijn versie van het dilemma ‘meedoen’ zijn.
Er is in mijn spelmatrix geen betere uitkomst mogelijk, daarom is (meedoen,meedoen) geen nash-evenwicht. Dit is dus geen voorbeeld van een gevangenendilemma.
Als u of uw leerlingen andere inschattingen maakt, is het antwoord op de vraag mogelijk anders. U kunt het dilemma van de postbezorgers m.b.t. de staking ook gebruiken als casus.
- Hierover kunt u meer lezen in het artikel Een fusie van PostNL en Sandd is niet ondenkbaar, Guus Ritzen, NRC, 6 mei 2018
- Ik ga ervan uit dat de stafmedewerker hiervoor geen geaccepteerde reden heeft.